Orzechowski Franciszek h. Oksza (ok. 1650–1726), łowczy i sędzia grodzki przemyski. Był synem Hieronima i prawdopodobnie Katarzyny z Borkowskich, młodszym bratem Samuela (zob.). Na sejmiku relacyjnym w Sądowej Wiszni w maju 1679 został wybrany do komisji powołanej w celu ordynowania piechoty łanowej i na poborcę trzeciej raty pogłównego w ziemi sanockiej; od tej pory był częstym poborcą podatków w woj. ruskim. Cześnik kijowski w r. 1686, ok. r. 1687 został łowczym przemyskim, był deputatem do sądów skarbowych lwowskich w r. 1688, w r. 1690 zaś deputatem ziemi sanockiej do Trybunału Radomskiego oraz do sądów skarbowych woj. ruskiego. W r. 1690 jeździł na Węgry, aby interweniować w sprawie napadów beskidników ze strony węgierskiej. Listopadowy sejmik wiszeński 1693 r. wyznaczył go na jednego z lustratorów fortyfikacji miasta Stryja. W czasie bezkrólewia po śmierci Jana III Sobieskiego podpisał O. 27 VII 1696 akt konfederacji generalnej wiszeńskiej, był sędzią kapturowym ziemi przemyskiej oraz ponownie interweniował na Węgrzech w sprawie napadów zbójnickich na ziemie woj. ruskiego. Z sejmiku wiszeńskiego 10 XI 1696 posłował do marszałka związku wojskowego Bogusława Baranowskiego z wiadomością o podjętej przez woj. ruskie uchwale podatkowej. Z ramienia woj. ruskiego Marka Matczyńskiego był podwojewodzim ziemi przemyskiej i został przy tej funkcji także po jego śmierci (1697). Posłował z woj. ruskiego na sejm 1699 r., wszedł z niego do komisji węgierskiej. W r. 1703 został sędzią grodzkim przemyskim. W okresie wojny północnej pozostał po stronie Augusta II, dn. 27 II 1703 był marszałkiem sejmiku konfederackiego w Sądowej Wiszni i podpisał uchwałę o wierności wobec Augusta. W marcu 1707 posłował od sejmiku wiszeńskiego do cara Piotra I, t. r. był deputatem do sądów skarbowych woj. ruskiego. W r. 1711 witał w Jarosławiu imieniem szlachty ruskiej przeniesiony tam z powodu zarazy Trybunał Kor. Dn. 11 IX 1714 został wyznaczony przez sejmik wiszeński na jednego z konsyliarzy przy kaszt. lwowskim Jerzym Bogusławie Fredrze. W l. 1714–15 administrował pocztą lwowską.
O. posiadał w ziemi przemyskiej Cieszacin, w ziemi sanockiej część wsi Niebocko i Jabłonka, a w pow. żydaczowskim Cisowę, dla której starał się w l. 1687–9 o prawo odbywania jarmarków, miał także folwark na Zasaniu w Przemyślu. Był dobrodziejem klasztoru Franciszkanów w Sanoku, którego gwardian Paweł A. Rudziński dedykował mu wznowienie dziełka „Fidelis subditus” Stanisława Orzechowskiego (1697).
O. był żonaty dwukrotnie: pierwszą jego żoną (od r. 1672) była Urszula Katarzyna z Gidzińskich (1. v. Stanisławowa Fredrowa), dziedziczka dóbr Ruska Wieś, drugą (od r. 1687) Barbara z Jelców, która po śmierci O-ego wyszła za mąż za Michała Urbańskiego, podczaszego żydaczowskiego. Z pierwszego małżeństwa pozostawił O. córki: Teresę, 1. v. zamężną za Józefem Fredrą, podczaszym żydaczowskim, 2. v. za Józefem Młockim, i Juliannę, zamężną 1. v. za Janem Mniszkiem h. Poraj, podczaszym przemyskim, 2. v. za Fryderykiem de Fresse. Julianna otrzymała folwarczek na Zasaniu, nazwany potem od nazwiska jej drugiego męża Frezówką.
Estreicher; Boniecki, V 319; Niesiecki, VII 137 (mylne informacje); Uruski, XIII 19/20 (mylne informacje); – Barącz S., Archiwum W. W. O.O. Dominikanów w Jarosławiu, Lw. 1884 s. 112/13; Dąbkowski P., Księgi sądowe przemyskie i przeworskie w dawnej Polsce, Przemyśl 1936; Nieć J., Rzeszowskie za Sasów, Rzeszów 1938; – Akta grodz. i ziem., XXII; Vol. leg., VI 68; – AGAD: Sigillata 14 s. 40; B. Ossol.: rkp. 13698/III; WAP w Przemyślu: Arch. Leskie rkp. 142, 180, 237, 403, 412.
Krzysztof Wolski